Radio in oorlogstijd
Radio was het massamedium tijdens de oorlogsjaren. In Duitsland speelde de radio een essentiële rol in de nationaalsocialistische propaganda. Zodra Hilversum was bezet, werd ook de Nederlandse radio onder Duits toezicht geplaatst. In januari 1941 werden de omroepverenigingen vervangen door een staatsomroep onder NSB-leiding. De meeste Nederlanders luisterden ondanks een verbod gewoon naar de zenders uit Engeland. Naast de BBC was dat twee keer per dag een kwartier lang Radio Oranje, de officie le zender van de uitgeweken Nederlandse regering. De wilskrachtige toespraken van koningin Wilhelmina uit Londen gaven hoop en moed.
Daarom besloten de Duitsers in mei 1943 tot "tijdelijke inbeslagname" van de radiotoestellen. De poging van de Duitsers om de Nederlanders via de radio voor zich te winnen was mislukt. De inlevering van de radio's zou ook gedeeltelijk mislukken. Duizenden radio's verdwenen onder vloeren of achterin kasten en er werden allerlei radio-ontvangers in elkaar geknutseld om clandestien naar de radio te kunnen blijven luisteren.
Op een winteravond, het was nog voor spertijd, kwam Simon van Wijk met zijn radio onder de arm bij z’n zoon Arjen vandaan, die aan de Zevenhuisterweg woonde. Maar net voordat hij thuis was liep hij de Duitsers tegen het lijf. Hij werd opgepakt en naar zijn radio kon hij fluiten!
De kinderen maakten hier later een spotversje over met de volgende tekst:
“Ouwe snor is gevallen door verraad
Want hij liep met zijn radio over straat
Met de stekker in zijn mond
En het geluid kwam uit zijn kont”.
Illegaal radio luisteren
In Ried werd ondanks het verbod ook stiekem naar de Engelse zender geluisterd. Er waren nog verschillende adressen waar een radio verstopt was en waar dorpsgenoten kwamen luisteren, o.a aan de Donjumerweg bij gardenier Oegema en bij winkelier Schotanus. Een vast groepje mannen, waaronder meester Jan Kingma, timmerman Andries Tilstra en bakker Frits Dokter, kwam ’s avonds regelmatig bij Schotanus naar de Engelse zender luisteren. Hoogstwaarschijnlijk is dit door kastelein Van der Veer verraden aan de Duitse bezetter, want op de avond van 19 maart 1942, toen alleen Tilstra bij Albert en Johannes Schotanus was, kwam er een inval. Gelukkig was de “radio” verbouwd als versterker met een platenspeler erop, het radiogedeelte zat achter het behang verstopt. Voordat de Duitsers boven waren gaf Johannes de versterker snel een trap waardoor deze geen geluid meer gaf. De “radio” werd in beslag genomen en de mannen moesten mee voor verhoor. Maar ze hadden hun verweer goed voorbereid: Ze waren niet aan het radio luisteren! Vader Albert was even bij Johannes op de slaapkamer voor een praatje toen Tilstra met de krant kwam. Die werd ook naar boven geroepen, vandaar dat ze met hun drieën boven waren. Ze mochten nog diezelfde avond naar huis. Een week later werden ze alsnog opgeroepen voor een nieuw verhoor in Leeuwarden. Drie dagen hebben ze in de Leeuwarder gevangenis vastgezeten, waar ze om beurten zwaar verhoord werden. Gelukkig hielden de mannen alle drie vast aan hun verhaal en konden ze op 1 april weer naar huis.
